Svi su spisi sveti, ali Pesma nad pesmama je najsvetija.

(Rabin Akiva, pre dvadeset vekova)



Pesma nad pesmama (na hebrejskom jeziku: Šir HaŠirim; שיר השירים) tradicionalno se svrstava u mudrosnu književnost zajedno sa Knjigom o Jovu, Pričama Solomonovim i Knjigom propovednikovom. Sačuvana je u hebrejskoj Bibliji i Starom zavetu i stavlja se među Spise. Čitala se za vreme Pashe. Bila je povod brojnih proučavanja i tumačenja kroz vekove. Pesma nad pesmama ili Pesma Solomonova predstavlja zbirku ljubavnih pesama.

Iako se na samom početku, u prvom stihu prve glave, dovodi u vezu sa Solomonom, kraljem Izraela (968. p. n. e. – 928. p. n. e.), on nije njen autor. Odlike hebrejskog jezika, sa uticajima aramejskog, datiraju Pesmu između 4. i 3. veka p. n. e. Pripisivanje njenog autorstva Solomonu danas ima samo simboličan značaj, budući da je jevrejski kralj bio poznat ne samo po svom neimarstvu nego i brojnim brakovima i raskošnom ljubavnom životu. Prema hebrejskim učenjacima ime Solomon, na hebrejskom Šelomo, (Sulejman, na arapskom) u Pesmi nad pesmama je sveto, jer nije to ime kralja Solomona, već se ono odnosi na božanstvenog kralja koji poseduje mir. Na taj način izvedena je teološka igra reči između šalom, što znači mir, i imena Šalome, što znači – miroljubiv.


Najveći deo Pesme nad pesmama je u formi dijaloga između dvoje ljubavnika, mladoženje i neveste, pri čemu kćeri jerusalimske služe kao pogodan literarni okvir. Osnovni ton je ljubavni, erotski. U Pesmi se upotrebljavaju takvi izrazi koji se mogu odnositi na seksualnu ljubav. Muškarac i žena, koji izgovaraju veći deo ljubavnih poruka, ističu svoju uzajamnu ljubav, žudnju i divljenje. Oboje dosta detaljno opisuju draži svoje voljene osobe. Fizički opis koji naizmenično daju dvoje ljubavnika dolazi do smelih pojedinosti. Česta upotreba izraza «nevesta» navodi na pomisao da se ova poezija mogla recitovati prilikom venčanja. Pesma nad pesmama ima najviše sličnosti sa ljubavnom poezijom starog Egipta iz 13. i 12. veka p. n. e, sa pesmama koje su opisivale fizičku privlačnost ljubavnika, pesmama ljubavne žudnje, divljenja i hvaljenja. Sličnost se ogleda u čulnim slikama koje nisu bogate samo vizuelnim detaljima već i zvukovima, dodirima i aromatičnim mirisima.


U hebrejizmu je preovladala istorijsko-teološka alegorija po kojoj Pesma opisuje ljubav, ili zavet, između Boga i izabranog naroda Izraela, pri čemu se Izrael predstavlja kao božanska nevesta. Ovaj način tumačenja bio je prikupljen u posebni Midrah o Pesmi, i u aramejskoj parafrazi koja nije slobodan prevod knjige, već predstavlja jedno opširno alegorijsko tumačenje. Bilo je i tumačenja po kojima Pesma simbolizuje idealnu ljubav Solomona sa Mudrošću.


Tako celokupan opus talmudske i rabinske književnosti jasno govori i odnosi se prema Pesmi nad pesmama kao prema alegoriji odnosa između Boga i Njegovog naroda. Prema parafrazi iz Targuma, Pesma nad pesmama oslikava još i istoriju Izraela sve do vremena Mojsija. Proroci često porede odnos Boga i Izraela sa odnosom između vernog muža i neverne žene, tako je Pesma spevana u obliku iste alegorije.


pulse.rs